'Onderwijs en jeugdhulp integraal - juist als het complex is'

door Ansgar Willenborg en Karin Janssen

Al pratend over de Hydradriehoek die steeds vaker basis is voor het realiseren van integrale ondersteuning, hulpverlening, zorg en onderwijs, kom je al snel op de aldoor belangrijker wordende integraliteit tussen onderwijs, preventie en jeugdhulp. Pas als de school samen met de jeugdige en het gezin ook werkplaats wordt, komen de idealen van de decentralisaties en Passend onderwijs binnen handbereik. Stel je voor: gemeenten en samenwerkingsverbanden Passend onderwijs als gezamenlijke opdrachtgevers voor kwetsbare jeugdigen en hun netwerk: heldere integratiedoelen en opdrachten voor de aanbieders, stroomlijnen en samenknopen van werkprocessen en geldstromen. Hoe mooi is dat!

Sinds bijna anderhalf jaar hebben we nieuwe wetgevingen in het onderwijs en het sociale domein. De wetten hanteren eenzelfde visie op de ondersteuning van jeugdigen: op een effectievere, snellere en preventieve wijze ondersteuning bieden aan kinderen en hun ouders die hulp nodig hebben bij opgroeien, opvoeding en onderwijs. De wetten bieden kansen en mogelijkheden om de domeinen school, gezin, vrije tijd met elkaar te verbinden en een meer sluitend antwoord te kunnen bieden over deze domeinen heen.

Eén gezin, één plan en één regisseur belangrijk, maar moeilijk realiseerbaar

In de dagelijkse praktijk ontmoeten we echter professionals die aangeven het uitgangspunt één gezin, één plan en één regisseur belangrijk, maar moeilijk realiseerbaar te vinden. Vaak werken professionals uit onderwijs en jeugdhulp naast of na elkaar. Er is geen gedeeld perspectief en een gezamenlijk gemaakt en gedragen plan. Professionals uit de verschillende sectoren werken nog veelal binnen hun eigen systeemwerelden met verschillende werkprocessen, inspectieprotocollen, financieringsstromen, privacyreglementen enzovoort.

Om de visie van de nieuwe wetten tot een succes te maken en de kansen te benutten, is integraal samenwerken door de domeinen heen van cruciaal belang. Juist bij jeugdigen met complexe problematiek is het belangrijk om tijdig en met de juiste expertise in het ‘gewone leven’ te ondersteunen en uitsluiten te voorkómen. Hoe dan? Door specialistische hulp en specialistische onderwijsexpertise tegelijkertijd en afgestemd - lees integraal - beschikbaar te maken in dat gewone gezins- en schoolleven.

De Hydradriehoek, een aanpak voor integraal werken

Hoewel elke situatie anders is en er zeker geen blauwdruk voor integraal werken bestaat, beschrijft de Hydradriehoek een aanpak die handvatten biedt om integraal samenwerken concreet, overzichtelijk en praktisch in te vullen. Gemeenschappelijk vastgestelde integratiedoelen en -modellen vormen een belangrijke basis voor de feitelijke integratiewerkwijze. Deze bestaat uit een op elkaar afgestemde zelforganisatieaanpak, de inrichting van een integraal hulpverleningsproces, de afstemming van het regiehouderschap, herkenbare kwaliteitseisen (zelfde taal spreken) en bedrijfsvoering die integraal werken bevordert en niet belemmert.

Maar wat betekent dit in de praktijk?

Het centrale begrip is verbinding. Verbinding op vele fronten. Inhoudelijk en organisatorisch, bestuurlijk en operationeel. Verbinding om de belangrijkste interventie, het realiseren of herstellen van de samenwerking tussen jeugdige, ouders, school en hulpverlening, te doen slagen. Zowel thuis als op school is het belangrijk om de leerbaarheid in kaart te brengen: wat belemmert en wat bevordert de ontwikkeling en het leren van het kind of de jongere? Hoe kunnen de momenten die goed gaan, uitgebouwd worden? Thuis én op school. Ontschotte en specialistische expertise met één inhoudelijk regiehouder die de jeugdige en diens omgeving ondersteunt, brengt de complexe situatie van de jeugdige in beweging naar ‘zo gewoon mogelijk’.

De aansluiting en samenwerking met gezinscoaches en andere verwijzers is vanzelfsprekend van groot belang. Enerzijds om de procesregie te waarborgen en anderzijds om meteen af te schalen en over te dragen als het integrale of specialistische karakter van de begeleiding niet meer aan de orde is. Om deze werkwijze te kunnen realiseren is het belangrijk om vanaf het begin ondersteunende bedrijfsvoering (in de breedste zin van het woord) erbij te betrekken. Bekostigingsvormen of ICT moeten geen belemmering voor hulpverleners zijn, maar hen juist ondersteunen! Dit kan door van visie tot uitvoering nauw met elkaar samen te werken dwars door de domeinen heen.

Integraal en domeindoorbrekend werken, zeker bij complexe problematiek

De nieuwe wetten in onderwijs en het sociale domein bieden kansen. Door integraal én domeindoorbrekend te werken, is de kans op duurzame oplossingen, herstel van leven naar eigen vermogen en maximale participatie het grootst. Bovendien wordt opschalen naar duurdere vormen van onderwijs en zorg zoveel mogelijk voorkomen. Ook, nee juist voor kinderen en jongeren met complexe problematiek!

Meer informatie

Ansgar Willenborg is voormalig partner jeugd binnen BMC en is de auteur van de Hydradriehoek voor integrale samenwerking. 

Karin Janssen is als zelfstandig adviseur en procesbegeleider onder andere actief in de ontwikkeling van onderwijszorgarrangementen en samenwerkingsvraagstukken van onderwijs- en zorgorganisaties.

Voor meer informatie en voor het maken van een (vrijblijvende) afspraak kunt u contact met ons opnemen met via telefoonnummer 033 - 496 52 00 of e-mail secretariaatadvies@bmc.nl.