Beleidsparticipatie kwetsbare groepen beperkt, kansen voor informele vormen

Beleidsparticipatie in de Wmo 2015. Een kwalitatief onderzoek naar ervaringen in de lokale praktijk.

Den Haag, 30 januari 2018

Gemeenten maken lokaal beleid voor de maatschappelijke ondersteuning van hun inwoners. Door beleidsparticipatie, het meedoen door inwoners in het proces van beleidsvorming, kunnen gemeenten hun inwoners hierbij betrekken. Voor mensen met een verstandelijke beperking, dementie of een psychische kwetsbaarheid kan dit extra lastig zijn.

BMC Advies interviewde betrokkenen in 39 gemeenten. Het blijkt dat beleidsparticipatie in deze gemeenten vooral via formele adviesraden loopt. Daarin zijn de genoemde groepen mensen lang niet altijd vertegenwoordigd. In vijf gemeenten keken de onderzoekers extra goed naar beleidsparticipatie bij mensen met een psychische kwetsbaarheid. Bij hen werken informele vormen van contact met gemeenteambtenaren en bestuurders beter. Deze alternatieve vormen van beleidsparticipatie zijn in diverse gemeenten in ontwikkeling.

Beleidsparticipatie vooral via adviesraden

De 39 onderzochte gemeenten willen hun inwoners graag meer bij het lokale Wmo 2015-beleid betrekken. Ze zijn op zoek naar manieren om dit vorm te geven. In de praktijk maken ze vooral gebruik van formele adviesraden. Dit was onder de Wmo uit 2007 ook het geval. In ruim de helft van deze gemeenten is de adviesraad verbreed van een Wmo-raad naar een brede sociaal domein-raad. In ruim driekwart van de 39 onderzochte gemeenten worden (ook) verschillende informele vormen van beleidsparticipatie gebruikt. Deze zijn nog in ontwikkeling. Voorbeelden zijn themabijeenkomsten, werkbezoeken, panelonderzoeken en gesprekken met individuele inwoners.

Vertegenwoordiging kwetsbare groepen beperkt en indirect

In grofweg de helft van de adviesraden in de onderzochte gemeenten worden mensen met een verstandelijke beperking en mensen met dementie vertegenwoordigd. In minder dan de helft van de raden geldt dit voor mensen met een psychische kwetsbaarheid. Als vertegenwoordiging van deze groepen plaatsvindt, gebeurt dit in de onderzochte gemeenten meestal indirect, bijvoorbeeld door mantelzorgers of inwoners op persoonlijke titel. Die hebben niet altijd een achterban onder de genoemde groepen.

In informele participatievormen spelen ervaringsdeskundigen en leden van cliëntenraden van GGZ-instellingen een belangrijke rol als vertegenwoordigers van mensen met een psychische kwetsbaarheid. Ook medewerkers van zorgaanbieders hebben regelmatig die functie. Als alternatief voor adviesraden en informele vormen van beleidsparticipatie wijzen sommige gemeenten op burgerinitiatieven.

Kansen voor informele vormen van beleidsparticipatie

Het is voor mensen met een psychische kwetsbaarheid soms moeilijk om mee te praten in formele adviesraden. Dit kan komen door hun problematiek, het ontbreken van beleidsvaardigheden of een gebrek aan kennis van beleidsprocessen. Informele contactmomenten tussen gemeenten en deze inwoners hebben meer kans van slagen. De contactmomenten moeten dan wel goed aansluiten bij de leefwereld van deze mensen, aldus de geïnterviewden. Dit kan door gespreksonderwerpen te kiezen die te maken hebben met hun dagelijks leven en te zorgen voor veilige, bekende en toegankelijke ontmoetingslocaties. Ook is het belangrijk om voor iedereen begrijpelijke taal te gebruiken. Daarnaast moet duidelijk zijn wat de spelregels zijn en wat de gemeente doet met de inbreng van inwoners. In een aantal nader onderzochte gemeenten hadden inwoners met een psychische kwetsbaarheid direct contact met beleidsambtenaren en bestuurders. Deze inwoners ervaren dat zij invloed hebben gehad op het beleid.

Evaluatie hervorming langdurige zorg

BMC Advies heeft dit onderzoek naar beleidsparticipatie in de Wmo 2015 in 2017 uitgevoerd, in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Het SCP voert op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) over de periode 2015 tot en met 2017 de landelijke evaluatie uit van de Hervorming Langdurige Zorg. In het kader van deze evaluatie verschijnen er diverse deelrapporten, waaronder deze van BMC Advies. In de zomer van 2018 volgt een overkoepelend eindrapport.

Download het rapport

Meer informatie

Voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek kunt u contact met ons opnemen via telefoonnummer (033) 496 52 00 of via het contactformulier.