Van schaarste naar slagkracht: talentgedreven transformatie in de langdurige zorg

De langdurige zorg staat op een kruispunt. De samenleving verandert, en daardoor ook de zorgvraag. In 2040 zijn er 1,6 miljoen 80-plussers, heeft 1 op de 3 mensen meerdere chronische aandoeningen en zijn er meer dan 500.000 mensen met dementie. Tegelijkertijd gaat de komende 10 jaar ruim 31% van de medewerkers in de zorgsector met pensioen. Alarmerende cijfers, maar veel discussies blijven steken in oude reflexen, zoals de terugkeer naar de verzorgingshuizen. Terwijl die oplossing realistisch noch toekomstbestendig is. Hoe blijft de sector aantrekkelijk en toekomstbestendig? Volgens BMC’ers Nathalie den Hollander-Groenveld, Anjeli van der Voorde en Frits van der Velden is een fundamentele transformatie noodzakelijk om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. 

Transformatie is noodzakelijk

De alarmerende cijfers over vergrijzing en personeelstekorten lijken te verliezen aan impact, terwijl de urgentie blijft. Pleidooien om terug te keren naar de verzorgingshuizen klinken misschien aantrekkelijk, maar bieden geen oplossing voor de fundamentele veranderingen in onze bevolkingssamenstelling. Er is geen geld gereserveerd voor capaciteitsuitbreiding van de verpleeghuizen en er is geen personeel beschikbaar om in de nieuwe verzorgingshuizen te werken. Bovendien willen de meeste ouderen zelfstandig blijven wonen. Alleen verbeteren van bestaande processen is niet voldoende. Deze opgaven vragen om een fundamentele herziening van hoe we denken, werken en samenwerken in de langdurige zorg.”

Wat wel werkt? Gericht investeren in mensen, samenwerking en technologie. Niet als quick fix, maar als bouwstenen voor een toekomstbestendige langdurige ouderenzorg. Zorg waarin mensen met een blijvende, intensieve zorgbehoefte de ondersteuning krijgen die past bij hun leven en wensen. Thuis of in een instelling. Zorg waar medewerkers de ruimte krijgen om hun werk met voldoening te doen. Waar technologie helpt om zorg slimmer en lichter te maken.

Daar willen we naartoe. Vanuit de huidige situatie van groeiende zorgvraag, personele krapte en stijgende kosten, bouwen we stap voor stap aan een duurzame, toegankelijke en betaalbare langdurige zorg. De drie speerpunten vormen daarbij geen vastomlijnd stappenplan, maar wel duidelijke richtingwijzers:

1. Investeren in mensen betekent hen zeggenschap en grip geven, scholing, behoud en waardering van medewerkers.
2. Samenwerking betekent beter afstemmen tussen domeinen, organisaties, afdelingen en met mantelzorgers. 
3. Technologie betekent slimme inzet van hulpmiddelen om zelfredzaamheid te bevorderen en medewerkers te ontzorgen.

1. Aantrekkelijk werkgeverschap

Medewerkers in de langdurige zorg zijn bevlogen. Ze zijn trots op hun werk, doen zinvol werk en hebben daar plezier in. Het rapportcijfer op het gebied van bevlogenheid is al jaren een ruime 8. Tegelijk zegt een op de drie zorgmedewerkers te weinig tijd te hebben om het werk uit te voeren en ervaart 36% de werkdruk als (veel) te hoog (het Branchebeeld 2023 van ActiZ en Effectory).

Het is voor werkgevers zaak om hun gepassioneerde medewerkers te behouden. De unieke uitdagingen in de langdurige zorg maken het noodzakelijk om personeel op nieuwe manieren te ondersteunen en te ontwikkelen. Werkgevers kunnen een stevige basis leggen voor behoud en tevredenheid van zorgmedewerkers door maximaal in te zetten op aantrekkelijk werkgeverschap en hierin ook vrijwilligers en mantelzorgers te betrekken.

Wij geloven in talentgedreven transformatie. Daarbij ligt de nadruk op het ontwikkelen, benutten en behouden van talent binnen zorginstellingen om de kwaliteit van zorg te verbeteren en de organisatie effectief en efficiënt te laten functioneren. Dit gaat verder dan alleen inzet van de juiste mensen op basis van roostering of een adequate vormgeving van de strategische personeelsplanning (SPP). Het gaat ook om het creëren van een werkomgeving waarin medewerkers zich kunnen ontwikkelen, werkplezier ervaren, ruimte hebben voor eigen keuzes en optimaal gebruik kunnen maken van hun talenten. Dit helpt in het proces waarbij zorginstellingen zich richten op het ontwikkelen van de vaardigheden, kennis en capaciteiten van hun medewerkers. Hierdoor kunnen medewerkers beter inspelen op de behoeften van cliënten en de veranderende zorgomgeving. 

2. Versterking van de regionale samenwerking

Ouderen kunnen thuis vaak beter aan hun revalidatie en herstel werken. Daarom worden zij zo vroeg mogelijk uit het ziekenhuis ontslagen. Hierdoor vindt zorg steeds vaker buiten het ziekenhuis plaats, zoals bij ‘de juiste zorg op de juiste plaats’, en verschuift een deel van de zorg en behandeling naar de ouderenzorg. Om de acute zorg toegankelijk te houden, ontstaan er nieuwe samenwerkingsverbanden tussen bijvoorbeeld de acute zorg en de langdurige zorg. 

Integrale en samenhangende zorg stopt niet bij de voordeur van de instelling, maar vraagt samenwerking binnen en buiten het zorgdomein. Voor ziekenhuizen en huisartsen is het belangrijk dat zij, idealiter, bij één loket terecht kunnen met al hun vragen en doorverwijzingen. Dit is relevant als het gaat om beschikbare bedden, zowel voor kortdurende als voor langdurige zorg, en om beschikbare capaciteit voor reguliere of specialistische wijkverpleging snel inzichtelijk te hebben. De rol van het transferbureau van ziekenhuizen gaat veranderen naar samenwerkende instellingen op het gebied van de zorgcoördinatie voor de kortdurende en de langdurige zorg. Daardoor krijgen transferverpleegkundigen meer ruimte om eerder patiënten in het ziekenhuis te bezoeken en te triageren voor vervolgzorg en ze kunnen meer patiënten zien.

Ook zorgaanbieders van langdurige zorg voeren steeds meer zorgtaken samen uit. Regionale specialistische zorg, maar ook samenwerking op de Avond-Nacht-Weekend-tijdstippen, vermindert capaciteitsdruk bij de individuele zorgaanbieders. Deze samenwerking draagt ook bij aan verhoging van de kwaliteit van zorg. 

3. Werkende technologie

Technologische toepassingen in de (langdurige) zorg bieden kansen om de cliëntenzorg te verbeteren en toegankelijk en betaalbaar te houden. Van het verbeteren van de zorgkwaliteit tot het verlagen van de werkdruk van de medewerkers. De toepassing van technologische innovaties heeft de kracht om de langdurige zorg veilig te transformeren. Tegelijkertijd blijft technologische innovatie een middel, geen doel.

In de praktijk heeft de inzet van technologie niet altijd het gewenste resultaat. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Denk aan weerstand of handelingsverlegenheid bij zorgverleners en/of cliënten, verschil in taal en cultuur tussen de medewerkers in de zorg en de technologische sector, technische problemen of onduidelijke implementatieprocessen. 

Wij onderscheiden vier categorieën die richting geven aan de technologische ontwikkeling. Hiermee kunnen organisaties de juiste spelers bij de verandering betrekken en spraakverwarring voorkomen. 

1. ‘Slimme’ digitale oplossingen die bijdragen aan de zelfredzaamheid van de cliënt of motoriek en beweging stimuleren. Denk aan medicijndispensers, slimme matrassen, dagstructuur apps en devices, robots.
2. Digitale ontsluiting van data en gegevensoverdracht. Systemen als het Elektronisch Cliënten Dossier (ECD), eOverdracht en KIK-V zorgen voor soepele en veilige gegevensuitwisseling tussen zorgverleners. Dit voorkomt fouten, bespaart tijd en maakt de zorg beter afgestemd en continu. Zeker bij overdrachten tussen organisaties.
3. Datavolwassenheid en -infrastructuur. Organisaties die hun data goed op orde hebben, kunnen beter sturen op kwaliteit, personeel en middelen. Dankzij inzicht in data kunnen organisaties leren wat werkt, gericht verbeteren en innovaties goed implementeren. Zo wordt de zorg slimmer ingericht.
4. Informatiebeveiliging, privacy en ethiek. Goede technologische zorg is veilige zorg. Door te voldoen aan normen, zoals NEN7510 en NIS2, zijn gegevens goed beschermd. Cliënten kunnen zo vertrouwen op verantwoord gebruik van technologie. Ethische afwegingen helpen om zorg mensgericht te houden, ondanks digitalisering.

Het is van belang om op al deze categorieën met elkaar samenhangende stappen te zetten. Dat doe je door klein te beginnen, samen te leren, goede voorbeelden te benutten en technologie doelgericht in te zetten op wat écht nodig is in de praktijk. Zo ontstaat er een betrouwbare en werkende digitale omgeving, waarin ook ruimte is voor de inzet van kunstmatige intelligentie (AI).

BMC’s toekomstbestendige antwoord

Demografische ontwikkelingen zetten de langdurige zorg onder druk. Maar door integraal de ambities op het gebied van aantrekkelijk werkgeverschap, versterking van regionale samenwerking en het organiseren van werkende technologie om te zetten in concrete acties, wordt de basis gelegd voor een toekomstbestendig antwoord op deze opgave. Zo zorgen we ervoor dat de zorg van morgen werkt voor zowel professionals als cliënten.

Duurzame en betaalbare langdurige zorg

De aanpak van BMC draagt bij aan de transformatie van de organisatie langs de lijn van de medewerkers en zorgt voor duurzame beschikbaarheid en betaalbaarheid van de langdurige zorg. We kunnen ondersteunen bij het creëren van een cultuur waarin ontwikkeling, zeggenschap en zingeving vanzelfsprekend zijn en bij het kiezen en implementeren van technologie die werkt voor medewerkers én cliënten. Ook versterken we regionale samenwerking die gebaseerd is op gedeelde opgaven, onderling vertrouwen en bestuurlijk lef. Zo ontstaat een beweging van binnenuit die duurzame, blijvende verandering mogelijk maakt.

Zelf aan de slag met transformatie in de langdurige zorg? Neem dan contact op met een van onze adviseurs. 

Artikelenreeks

Deze publicatie markeert het startpunt van een reeks artikelen waarin we concrete richtingen uitwerken die bijdragen aan een houdbare langdurige zorg. Geen vrijblijvende visies, maar praktische handvatten voor iedereen die in of met de zorg werkt. In dit eerste overzichtsartikel zetten we de koers uit: hoe aantrekkelijk werkgeverschap, krachtige regionale samenwerking en écht werkende technologie samen het verschil maken.