Tussendoelen helpen energietransitie vooruit

Gemeenten hebben ambitieuze klimaat- en energietransitiedoelstellingen. Met enige lokale variatie zijn die doorgaans gericht op 2050, ver na de huidige en volgende bestuursperiode. Daarnaast zijn de vaak abstracte doelen, zoals ‘klimaatneutraal’, lastig te concretiseren. Dit maakt dat de voortgang ervan verschillend kan worden geïnterpreteerd en sturing moeilijk is. Een mogelijke oplossing? Concrete, meetbare en lokaal passende tussendoelen. 

De uitdaging van bestuurlijke controle en verantwoording

Voor gemeenteraden is het een uitdaging om hun controlerende rol effectief te vervullen bij de beoordeling van het college. Afhankelijk van de politieke kleur kan een partij iedere voortgang – of het gebrek daaraan – als in lijn met de doelstellingen presenteren. Ook voor het college is het lastig om behaalde successen op de juiste wijze te duiden. Niet elke zichtbare actie draagt daadwerkelijk bij aan de energietransitie. Terwijl veel cruciale inspanningen een grote en langdurige impact hebben, maar onzichtbaar zijn.

Roep om concrete en meetbare tussendoelen

Steeds vaker wordt daarom de roep om concrete tussendoelen gehoord. Wethouders zoeken meetbare doelen om hun bestuurlijke inzet te onderbouwen. Gemeenteraden vragen om tussendoelen om hun controlerende taak effectief te kunnen uitvoeren. Ambtelijke organisaties hebben tussendoelen nodig om effectief te sturen op realisatie. Het formuleren van zulke tussentijdse doelen kan een nuttige stap zijn om grote ambities te vertalen naar haalbare mijlpalen.

De rol van coalitieakkoorden

De coalitieakkoorden voor de komende bestuursperiode bieden een natuurlijk moment om deze mijlpalen vast te leggen. Bovendien kunnen de partijen zulke concrete, meetbare mijlpalen moeilijk negeren. Ze geven mooie aanknopingspunten voor een voortzetting van het beleid. Om de energietransitie kunnen de partijen nou eenmaal niet heen, onder andere door de steeds concreter wordende wettelijke verplichtingen en de bestaande knelpunten zoals netcongestie.

Overwegingen bij het vaststellen van tussendoelen

Het vaststellen van tussentijdse doelen is echter niet eenvoudig en vraagt om een zorgvuldige afweging. Zeker in een energietransitie die wordt gekenmerkt door volatiliteit, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit. Daarom zijn de volgende perspectieven van belang:

• Technisch perspectief: de transitie naar klimaatneutraliteit verloopt niet volgens een lineaire afname van broeikasgasemissies. Beleid ontwikkelen en implementeren kost tijd, waardoor veranderingen aanvankelijk traag verlopen en later mogelijk versnellen. Op de lange termijn zal de transitie weer vertragen, omdat resterende uitdagingen steeds complexer worden. De exacte vorm van deze curve is moeilijk te voorspellen en verschilt per gemeente en sector.
• Bestuurlijk perspectief: sturen op langetermijndoelen vereist vastberadenheid en een adaptieve, lerende bestuursstijl. Kortetermijndoelen vragen om strikte sturing en minder ‘ludieke’ activiteiten met geringe impact maar wel zichtbaarheid, zoals een gemeentelijke klimaatweek. Bovendien dragen kortermijndoelen het risico met zich mee dat integraliteit verloren gaat en onverwachte kansen blijven liggen. Bijvoorbeeld als deze kansen niet meetbaar bijdragen aan een tussendoel, maar wel aan het abstracte einddoel. Het is daarom essentieel om met de juiste onderbouwing  (sectorale) tussendoelen vast te stellen en de beperkingen ervan te onderkennen.
• Strategisch perspectief: bestuurders willen resultaten laten zien. Kortetermijndoelen kunnen daardoor onbedoeld leiden tot een focus op ‘laaghangend fruit’. De energietransitie is echter een structureel proces, geen verzameling losse acties om tussendoelen af te vinken. Hoewel snelle successen aantrekkelijk zijn, kunnen ze de noodzakelijke vervolgstappen bemoeilijken en de kloof vergroten tussen inwoners die mee kunnen in de energietransitie en inwoners die dat nog niet kunnen. 

BMC helpt gemeenten met het formuleren van heldere tussendoelen

Het vaststellen van tussendoelen is een krachtig instrument om de energietransitie bestuurlijk hanteerbaarder te maken. Maar het vraagt wel om een zorgvuldige balans tussen meetbaarheid, bestuurlijke flexibiliteit en strategische afwegingen. BMC helpt gemeenten bij het formuleren van realistische én ambitieuze tussendoelen die passen bij hun lokale context en ambities. Dat doen we op basis van data en onze grote kennis van de energietransitie, ervaring in de publieke sector en inzicht in bestuurlijke processen.

Meer informatie?

Wilt u meer weten over hoe wij u kunnen helpen met het formuleren van tussendoelen voor de energietransitie? Neem voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek contact op met Ruben Zondervan.