21 sep 2017
Septembercirculaire: vanuit Den Haag niets nieuws!
Een beleidsarme miljoenennota en een Septembercirculaire zonder verrassingen
De Septembercirculaire 2017 zal in de bijna 400 gemeentehuizen niet voor spannende momenten zorgen. Omdat er nog geen nieuw kabinet is geformeerd, is er dit jaar sprake van een beleidsarme miljoenennota. En dat werkt onmiddellijk door in de Septembercirculaire, die ook op Prinsjesdag is verschenen. De uitkering uit het Gemeentefonds die de gemeenten van het Rijk ontvangen is indirect afhankelijk van de omvang van (een deel van) de rijksbegroting. Stijgen deze rijksuitgaven, dan groeit het Gemeentefonds evenredig mee; wordt er bezuinigd op deze posten, dan deelt het Gemeentefonds ook evenredig in de pijn.
Dit jaar nog is er sprake van een meevaller op de rijksbegroting, omdat er door de ministeries minder wordt uitgegeven dan begroot. Dat betekent dat er dit jaar ook gekort wordt op het Gemeentefonds. Voor 2017 moeten de gezamenlijke gemeenten daarom € 67 miljoen inleveren. Maar doordat het Rijk voor volgend jaar extra geld beschikbaar heeft voor de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, de lerarensalarissen en de Belastingdienst, stijgt ook de uitkering uit het Gemeentefonds.
Het bedrag dat de gezamenlijke gemeenten in 2017 moeten inleveren mogen ze volgend jaar weer op hun bankrekening bijschrijven. Voor een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners gaat het om een bedrag van ongeveer € 135.000,—. In de jaren daarna is het effect nagenoeg nihil.
Maar het echte wachten is natuurlijk op een nieuw kabinet: als een nieuw kabinet zou besluiten om fors te schuiven tussen posten binnen de rijksbegroting of om extra geld uit te geven, kan dit ook gevolgen hebben voor de omvang van de uitkering uit het Gemeentefonds.
Meer gedeclareerd bij het BTW-compensatiefonds
Bij de berekening van de uitkering van het Gemeentefonds houdt het Rijk er rekening mee dat declaraties die de gezamenlijke gemeenten indienen bij het BTW-compensatiefonds onder het vastgestelde plafond blijven. Het restant wordt toegevoegd aan de algemene uitkering. Dit blijft een onzeker uitgangspunt. Immers, als de gezamenlijke gemeenten toch meer btw gaan declareren, verdwijnt dit voordeel.
Het Rijk gaat er op dit moment nog steeds van uit dat de gezamenlijke declaraties onder het vastgestelde plafond blijven. Een korting van de algemene uitkering zou dan achterwege kunnen blijven. Wel valt het aanvankelijk becijferde voordeel voor 2017 minder hoog uit dan in de Meicirculaire werd gedacht. Gemeenten die dit voordeel al hadden ingeboekt moeten rekening houden met een minder groot voordeel.
Voor de gezamenlijke gemeenten gaat het om € 54 miljoen in 2017. Een gemiddelde gemeente van 40.000 inwoners die dit voordeel al had ingeboekt moet nu dus rekening houden met een eenmalig nadeel van ongeveer € 100.000,—.
Sociaal Domein: bijstellingen in de marge
Het totale budget voor het Sociaal Domein bedroeg in de Meicirculaire € 9,8 miljard voor 2017 en 2018. Dit bedrag neemt in de jaren daarna met ongeveer € 200 miljoen af. Dit is niet nieuw en was in eerdere circulaires al aangekondigd. Aan deze cijfers verandert in de Septembercirculaire nauwelijks iets.
Algemene uitkering
In 2017 vertegenwoordigt de algemene uitkering met € 15,7 miljard 58% van de totale uitkering uit het Gemeentefonds. De omvang hangt samen met de ontwikkeling van de rijksuitgaven (trap op/trap af-systematiek). Verdeling vindt plaats op basis van inwonertal, sociale structuur en andere (objectieve) maatstaven.
Trap op/trap af (accres)
Met name als gevolg van de ontwikkelingen op de rijksbegroting daalt de algemene uitkering in 2017 met € 68 miljoen. In 2018 stijgt de algemene uitkering met hetzelfde bedrag ten opzichte van de Meicirculaire. Het effect in de jaren daarna is nagenoeg nihil.
Onderbesteding BTW-compensatiefonds (BCF)
Bij de berekening van de uitkering van het Gemeentefonds houdt het Rijk er rekening mee dat de declaraties die de gezamenlijke gemeenten indienen bij het BTW-compensatiefonds onder het vastgestelde plafond blijven. Het restant wordt toegevoegd aan de algemene uitkering. Dit blijft een onzeker uitgangspunt. Immers, als de gezamenlijke gemeenten toch meer btw gaan declareren, verdwijnt dit voordeel.
Het Rijk gaat er op dit moment nog steeds van uit dat de gezamenlijke declaraties onder het vastgestelde plafond blijven. Een korting van de algemene uitkering zou dan achterwege kunnen blijven. Wel valt het aanvankelijk becijferde voordeel voor 2017 minder hoog uit dan in de Meicirculaire gedacht.
Recapitulerend ziet de ontwikkeling van de algemene uitkering er als volgt uit:
In de circulaire wordt ieder jaar een inschatting gemaakt van de prijsontwikkeling van het bruto binnenlands product (BBP). Dit gedeelte van de algemene uitkering moeten de gemeenten minimaal achter de hand houden voor de bekostiging van loon- en prijsstijgingen in de komende jaren. Ook de provinciale toezichthouders schrijven dit voor. Onderstaand overzicht geeft een beeld van het reële accres.
Integratie-uitkering Sociaal Domein
De Integratie-uitkering Sociaal Domein bevat de middelen voor Jeugdzorg, de Participatiewet en de nieuwe Wmo-taken. Het bedrag voor 2017 is € 9,8 miljard (35% van het Gemeentefonds). Ook deze middelen zijn niet geoormerkt, maar vrij besteedbaar.
Onderstaande tabel geeft inzicht in de samenstelling van de Integratie-uitkering Sociaal Domein. Gemeenten moeten de komende jaren nog wel rekening houden met het feit dat de vergoeding voor het Sociaal Domein zal dalen: van € 9,8 miljard in 2016 naar € 9,6 miljard in 2021. Deze daling was in eerdere circulaires al aangekondigd en verwerkt.
Onderstaande tabel geeft de mutaties weer ten opzichte van de Meicirculaire.
Decentralisatie- en integratie-uitkeringen
De derde component binnen het Gemeentefonds is in 2017 goed voor € 2,4 miljard (7% van het totaal). Decentralisatie- en integratie-uitkeringen zijn vrij besteedbaar, maar hebben elk hun eigen verdelingsmodel en zijn vaak verbonden met een zeker doel voor (een beperkt aantal) gemeenten.
Ook hier geldt dat er sprake is van een beleidsarme Septembercirculaire. De stand ten opzichte van de Meicirculaire is nagenoeg ongewijzigd. De belangrijkste toevoeging betreft een rijksbijdrage voor bereikbaarheidsprojecten in de regio Assen. Onderstaand overzicht geeft de mutaties weer ten opzichte van de Meicirculaire.
Na verwerking van deze mutaties is de samenstelling van de integratie- en decentralisatie-uitkeringen als volgt:
Meer informatie over de deze regelingen vindt u in de circulaire.
Meer informatie
Voor meer informatie of een (vrijblijvende) afspraak kunt u contact opnemen met onze adviseurs Erwin Ormel of Siemen Fuite, via telefoonnummer (033) 496 52 00 of per e-mail naar erwin.ormel@bmc.nl of siemen.fuite@bmc.nl.