Evenwicht in beleid en begroting

Het college van B&W van een middelgrote gemeente in Brabant stond aan de vooravond van een herijking van het beleid voor het Sociaal Domein, het Ruimtelijk domein en Bedrijfsvoering. Op dat moment (eind 2019) was al bekend dat de uitgaven van het sociaal domein hoger dan begroot zouden uitvallen. Daarnaast waren er nieuwe beheerplannen voor het ruimtelijk domein in ontwikkeling. Welke kosten zijn daarvoor te verwachten en welke invloed heeft het op de bedrijfsvoering?

Doorkijkjes – Inzicht, Overzicht en Uitzicht

Met de uitdrukkelijke wens om in de toekomst de begroting in evenwicht te houden, mocht Herman Uffen (senior adviseur BMC) de gemeente adviseren. Wat was er nodig om:

1. Inzicht te krijgen in het financiële (meerjaren)perspectief, dus de ontwikkeling van de baten en lasten en de onderlinge samenhang van het sociaal en ruimtelijk domein, alsmede de consequenties voor de bedrijfsvoering.
2. Overzicht te hebben ten aanzien van de mogelijke scenario’s bij de verschillende interventies
3. Uitzicht​ ten aanzien van de consequenties van de keuzes voor de gemeente in kwalitatieve zin (effect op de doelstellingen) en kwantitatieve zin (effect op fte’s en euro’s)

Om invulling aan bovenstaande wensen te geven, is er behoefte aan zogenoemde ‘doorkijkjes’ op de drie genoemde domeinen (Sociaal Domein, Ruimtelijke Domein en Bedrijfsvoering). Dit hebben we vertaald in 3 fases: IST, IST+ en SOLL, of anders gezegd:

IST: Waar staat de gemeente nu en hoe ontwikkelen de baten en lasten zich in meerjarig perspectief en welke (financiële) risico’s loopt de gemeente?

IST+: In hoeverre is er sprake van ‘achterstallig onderhoud’? Moet de gemeente eerst een ‘been bijtrekken’ alvorens toe te kunnen werken naar de gewenste situatie? Zo ja, wat is de consequentie in termen van baten en lasten

SOLL: Wat is de gewenste situatie van de gemeente op basis van beleidsuitgangspunten, ambities, het collegeakkoord, enz., doorvertaald in baten en lasten.

Zodra deze fases in kaart zijn gebracht, wordt gezamenlijk antwoord gezocht op de vragen:

1. Op welke geïdentificeerde parameters (= cost drivers) kan de gemeente sturen om toe te werken naar de gewenste situatie?
2. Wat is effect van de scenario’s op de middellange en lange termijn en hoe realistisch zijn de scenario’s qua haalbaarheid

Onderstaande figuur geeft grafisch weer hoe de ‘doorkijkjes’ er uit zien.

Hoe pakte BMC de handschoen op?

Voor alle te onderzoeken domeinen is bovenstaand doorkijkje gemaakt. Om inzicht te geven in de ontwikkeling van de baten en lasten zijn eerst alle beschikbare data verzameld over de boekjaren 2016 t/m 2018. Vervolgens zijn deze drie jaren op trends geïdentificeerd en incidentele aspecten eruit gefilterd. Aangevuld met de inhoudelijke beleidsplannen vormt dit de onderbouwing op de situaties IST en IST+. Na gesprekken en nadere analyses kwam al snel naar voren dat de bestaande situatie niet op alle niveaus een realistische weergave betrof. In het geval van het Sociaal Domein dreigde het college te gaan sturen op verkeerde aannames over de samenstelling van de bevolking. Voor het Ruimtelijk Domein was er zowel letterlijk als figuurlijk sprake van ‘achterstallig onderhoud’. Deze constateringen hebben uiteraard grote invloed op beheersplannen voor de periode tot en met 2023.

De SOLL-situatie de ambities en de gewenste situatie van de gemeente getoetst. Op grond daarvan identificeerden we de parameters (‘cost drivers’) die de bouwstenen vormen voor de scenario’s. Deze parameters zijn de ‘knoppen om aan te draaien’:

• Welke scenario’s zijn haalbaar?
• Welke (aanvullende) maatregelen moeten er getroffen worden?
• Welke ambities moet de gemeente dan aanpassen of uitstellen?

Kortom, alle aspecten zijn verder uitgewerkt met het college en de ambtelijke top om de scenario’s te duiden in termen van consequenties en realisme.

Resultaten

Het onderzoek heeft de gemeente meer inzicht gegeven in de opbouw van de begroting en de ontwikkelingen in meerjarig perspectief. Dit heeft geleid tot een heldere kerntakendiscussie. De gemeente heeft de onderbouwing om de juiste keuzes te maken en de begroting weer structureel in evenwicht te krijgen.

Wat komt er op ons af?

Is er bij uw gemeente behoefte om de ambities af te zetten tegen de financiële haalbaarheid en consequenties? Neem gerust contact op met Herman Uffen via onderstaand contactformulier om de mogelijkheden van een heldere analyse te bespreken.