Vitale wijkeconomie essentieel voor sterke wijk

Welke kansen je krijgt, is in Nederland nog steeds deels afhankelijk van de buurt waar je geboren bent. Steeds meer gemeenten realiseren zich dat een integrale langjarige wijkaanpak nodig is om het tij te keren en de kloof te dichten. Werken aan sterke wijken kan niet zonder een goed functionerende wijkeconomie. Toch is dit een onderbelichte pijler binnen de wijkaanpak, merken Henrike Klok, managing partner BMC, en Karim Adarghal, managing consultant BMC. Zij geloven in de grote meerwaarde van een vitale wijkeconomie en hebben een duidelijke visie op handelingsperspectieven waarmee gemeenten aan de slag kunnen.

Werk, wonen en onderwijs zijn drie pijlers van vrijwel elke wijkaanpak. Werk en economie zijn nauw met elkaar verbonden. Klok ziet in de praktijk dat het vaak ontbreekt aan een gerichte aanpak om het werken in de wijk en de wijkeconomie te stimuleren. Is die aanpak er wel, dan vloeit de inzet vooral voort uit de sociale agenda. Het gaat dan over activering, begeleiding naar werk, enzovoort. Zeer belangrijk, maar niet voldoende. Net zo belangrijk is ondernemerschap van mensen in wijken zelf. Adarghal: ‘Met wijkeconomie bedoelen we alle economische activiteiten die worden ontplooid in een wijk of buurt en die bijdragen aan maatschappelijke opgaven. Dit gaat dus over ondernemers, ondernemerschap en werkgelegenheid, maar ook over kansengelijkheid en sociale cohesie.’

Bijdragen aan leefbare wijken

Een vitale wijkeconomie met ruimte voor ondernemers en ondernemerschap is van groot belang om wijken sociaal-economisch te versterken. Ondernemers in wijken zijn namelijk niet alleen uit op het verdienen van geld en eigen profijt, maar kunnen en willen ook een belangrijke maatschappelijke rol vervullen. Dat geldt zowel voor sociaal als commercieel ondernemers. Deze rol is tot nu toe onderbelicht en onderbenut, terwijl de voordelen volgens Klok legio zijn. ‘Bedrijven in de wijk zijn vaak ontmoetingsplekken voor buurtbewoners, wat de sociale cohesie ten goede komt. Bovendien willen ondernemers graag dat hun pand en de directe omgeving er goed uitzien; schoon, heel en veilig. Daarbij creëren ze niet zelden banen in de wijk voor mensen die niet gemakkelijk aan een baan komen. Een deel van de ondernemers draagt ook bij aan sociale en culturele diversiteit in wijken. Ze ondersteunen bijvoorbeeld wijkinitiatieven zoals buurtfeesten, de koningsdagmarkt of een sponsorloop.’

Bottom-up benadering is nodig

Op gemeente- en stadsniveau komt er vanuit economisch beleid langzaamaan meer gerichte aandacht voor de economie op wijkniveau, ziet Adarghal. ‘Dit blijft echter vaak generiek beleid, terwijl er juist meer gebiedsspecifieke aandacht en concretisering nodig is. Daardoor mist het beleid vaak zijn doel.’ Om niet alleen stedelijk, maar ook op wijkniveau verschil te maken, is meer maatwerk nodig en een bottom-up benadering vanuit de wijk.

Sociaal-economische verschillen verkleinen

‘Met het stimuleren van de wijkeconomie leveren gemeenten een bijdrage aan een brede, inclusieve welvaart en aan de maatschappelijke opgaven die er liggen’, gaat Adarghal verder. Zo is met de wijkeconomie (ruimtelijk) invulling te geven aan de circulaire economie en energietransitie en de daarmee samenhangende maakindustrie. Wijkeconomie kan de kansengelijkheid op de arbeidsmarkt vergroten en bijdragen aan een gevarieerd aanbod van werkgelegenheid. ‘Door de wijkeconomie in specifieke wijken te stimuleren, kun je bovendien de sociaal-economische verschillen tussen wijken verkleinen. Het is dus belangrijk om economische activiteiten te bevorderen en de economische positie van wijken te versterken.’

Ga de wijk in

Wat betekent dit concreet? Hoe kom je tot een vitale wijkeconomie? Per wijk is er een ander antwoord op deze vraag; maatwerk is nodig. Maar het begin is volgens Adarghal overal hetzelfde. ‘Ga de wijk in en praat met bewoners en ondernemers. Neem hen mee op “reis” en verken samen wat er in de wijk speelt en wat nodig is voor een vitale wijkeconomie. Inzicht in de economische opgave in de wijk is essentieel.’

Aandachtsgebieden vitale wijkeconomie

Daarna volgt planvorming en kun je daadwerkelijk aan de slag. Klok: ‘We onderscheiden hierbij vier handelingsperspectieven: stimuleren van ondernemerschap, ruimte bieden voor werk, zorgdragen voor werkgelegenheid en versterken van de lokale samenwerking en cohesie.’

Stimuleer ondernemerschap

Gemeenten kunnen ondernemers faciliteren om een onderneming te starten of door te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan coaching, micro-financiering, deregulering en lokaal aanbesteden of de zichtbaarheid van de gemeente als aanspreekpunt in de wijk voor vergunningen, regelgeving en belastingen.

Bied ruimte voor werk

Om in de wijk te ondernemen is letterlijk en figuurlijk ruimte nodig. ‘Dit is een breder maatschappelijk vraagstuk, want in de wijken is de ruimte vaak schaars. Betaalbare bedrijfsruimte realiseren in woongebieden is financieel lastig haalbaar vanwege allerlei bijkomende kosten. Daarom wordt vaak naar corporaties gekeken, zij hebben bezit in de wijk én belang bij goede leefbaarheid. Een welvarende wijk is echter ook belangrijk voor private vastgoedorganisaties.’ Het advies van Klok: betrek alle partijen – niet alleen corporaties – bij realisatie en behoud van betaalbare bedrijfsruimte voor ondernemers in de wijk en denk na over inzet van publieke middelen bij realisatie van ‘sociale’ bedrijfsruimte. ‘Een mooi voorbeeld van letterlijk ruimte bieden is de Eendagszaak in Amsterdam Nieuw-West, een initiatief van Cascoland en Rochdale, waar ondernemers een dag per week eigenaar zijn en hun onderneming kunnen opstarten en uitbouwen.’

Draag zorg voor werkgelegenheid

De landelijke mismatch tussen beschikbare banen en kennis en ervaring van werkzoekenden is ook zichtbaar op wijkniveau. Tegelijkertijd is het aantal mensen dat werkloos is een indicator voor de leefbaarheid in de wijk. Ondernemers in de wijk kunnen, in de vorm van banen of stages, een bijdrage leveren door te zorgen voor werkgelegenheid die aansluit op de kennis en ervaring van wijkbewoners. Adarghal noemt Banenmarkt @ Poelenburg Beach in de wijk Poelenburg in Zaanstad als een mooi en succesvol voorbeeld hiervan. ‘Deze banenmarkt is door werkgevers en werkzoekenden goed bezocht en leverde mooie matches op. Bovendien waren er ook stands met informatie over werkleertrajecten en vertelden diverse organisaties de inwoners meer over opleidingen en trainingen. Waar mogelijk, hielpen zij geïnteresseerden direct bij de inschrijving.’ 

Versterk de sociale cohesie

Lokale samenwerking is een randvoorwaarde voor stimulering van de wijkeconomie. Deze samenwerking kan de wijkeconomie verder versterken en tegelijkertijd bijdragen aan verbetering van de sociale cohesie in de wijk. Een goede samenwerking met een gedeelde missie kan namelijk leiden tot een gevoel van verbondenheid en gemeenschapszin, omdat mensen elkaar regelmatig zien en samen de lokale economie ondersteunen. Adarghal: ‘Dit gebeurt bijvoorbeeld in het project Made in Moerwijk in Den Haag, dat activiteiten aanbiedt die zijn gericht op het scheppen van banen en werk. Producten van het merk Made in Moerwijk zijn gemaakt door Moerwijkers in Moerwijk. Het merk is de verbinding tussen het product en de beleving van mensen tijdens het maken in de werkplaats.’

Focus op wijkeconomie

De wijkaanpak zet in op het versterken van de bewoners. ‘Wijkeconomie zou een belangrijke pijler moeten zijn binnen elke wijkaanpak én een focus binnen stedelijk economisch beleid’, besluit Klok. ‘Met een vitale wijkeconomie kunnen gemeenten diverse (maatschappelijke) kansen benutten. Met het stimuleren van de wijkeconomie leveren ze een bijdrage aan een brede en inclusieve welvaart en aan de maatschappelijke opgaven die er liggen. Geef de economie in de wijk de aandacht die het verdient!’

Meer informatie

Meer weten over dit onderwerp en onze (wijk)aanpak? Neem voor meer informatie of een vrijblijvend gesprek contact op met Henrike Klok of Karim Adarghal.